Alexander Münninghoff – De Stamhouder

Auteur Alexander Münninghoff
Uitgever Prometheus Bert Bakker
Taal Nederlands
Pagina’s 320
Datum Oktober 2014
ISBN13 9789035142268

Onlangs verscheen bij Prometheus ‘De stamhouder’ van Alexander Münninghoff. Een autobiografie van een journalist wiens grootvader één van de rijkste mannen van Letland was en wiens vader uit idealisme aan de zijde van de Waffen SS vocht tegen de Sovjets. Anna Enquist zei het volgende over ‘De stamhouder’: “Een overweldigend boek, geschreven met beheerste passie en subtiele humor. Ik heb het ademloos uitgelezen”.

Over De stamhouder:
Ik ben geboren op 13 april 1944 in Posen, een oude Poolse stad die eeuwenlang Pozna werd genoemd. Maar toen ik er geboren werd, te midden van bombardementen die het einde der tijden leken aan te kondigen, was dit Posen een Duitse stad van waaruit Hitler-Duitsland zijn Heerestruppen naar de Sovjet-Unie had gestuurd en die nu de verminkten, de gewonden, de doden en een onafzienbare stoet vluchtelingen terugkreeg. Mijn familie had deel aan dat drama. Over hen gaat dit boek. En over de gevolgen van de oorlog.

Over een sluwe grootvader, die op spectaculaire wijze een van de rijkste mensen van Letland was geworden, maar twee dagen voordat de oorlog uitbrak met zijn Russische vrouw en vier kinderen, met achterlating van al zijn bezittingen, moest vluchten naar Nederland.

Over een naïeve vader, die aan het Oostfront, in het uniform van de Waffen ss, uit idealisme tegen de Sovjets vocht en vervolgens in Nederland ten onder ging. Over een moeder, die na de scheiding naar Duitsland vluchtte en mijn moeder niet mocht zijn.

En over mij, de kleinzoon, de zoon, de stamhouder. Alexander Münninghoff (Pozna, 1944) is journalist en Ruslandkenner. Hij is winnaar van de Prijs voor de Dagbladjournalistiek en auteur van Tropenjaren in Moskou (1991), over zijn tijd als correspondent in de Sovjet-Unie. De stamhouder is autobiografisch en berust op feiten en familieverhalen.

‘Mijn eerste aanraking met de geheimen die mijn leven zouden gaan beheersen, was de vondst die ik op een verloren namiddag op de zolder van ons huis in Voorburg deed. Achter een paar hermetisch gesloten kisten ontdekte ik in een klerenkast, verscholen achter een dikke haag van zwaar naar mottenballen ruikende uitgehangen winterjassen, nog een kist die – achteraf wonderlijk genoeg – geopend bleek te kunnen worden. Er lag, naast wat hemden, broeken en prullaria, een helm in. Zwart en dreigend glanzend, met aan de ene kant een rood-wit-zwart embleem en aan de andere kant twee helwitte kleine bliksemschichten’

Met deze woorden word je de verbijsterende geschiedenis van de familie Münninghoff ingetrokken. In De Stamhouder beschrijft Alexander Münninghoff de bizarre geschiedenis van zijn eigen familie maar tegelijkertijd verschaft hij een zeer indringend beeld van hoe persoonlijke levens getekend kunnen worden door de ontwikkelingen in het Europa van de twintigste eeuw. En hoe de afzonderlijke familieleden daar ieder voor zich inhoud aan hebben gegeven.

Dat deze duizelingwekkende en eigenlijk krankzinnige familiegeschiedenis nu pas op papier is gezet hangt samen met het feit dat de vader van Alexander in 1990 is overleden. Familiegeschiedenissen laten zich altijd makkelijker optekenen als de betrokkenen dood zijn maar hier kwam nog eens bij dat zijn vader twee dozen met documenten na liet: één over de processen die hij had meegemaakt en een ander over een jonge Duitse vrouw die beweerde dat zij zijn dochter was en hem om deze reden afperste, hetgeen hem een vermogen kostte.

Nu was het moment gekomen om knopen door te hakken en de al jaren bestaande familiegeheimen, waar ieder familielid natuurlijk zijn eigen beeld van had gevormd, te ontrafelen. Dat De Stamhouder door Alexander werd opgedragen aan zijn vrouw Ellen en aan zijn moeder Wera, wiens rol altijd als nietszeggend en negatief was afgeschilderd geeft aan dat uiteindelijk alles zijn plaats heeft gekregen.

Deze familiekroniek behandelt zware materie, is schokkend en ontroerend maar dankzij de onderkoelde humor zeer goed leesbaar en bij vlagen zelf hilarisch herkenbaar. Een aanrader voor iedereen die kennis wil maken met een voor velen minder bekend deel van de vaderlandse- maar ook Europese geschiedenis.

Recensie(s)
Van de hand van journalist Alexander Münninghoff (1944) verschenen eerder enkele schakersbiografieën en een boek met herinneringen aan zijn tijd als correspondent in Rusland. In ‘De stamhouder’ vertelt hij op meeslepende wijze de opmerkelijke, soms verbijsterende geschiedenis van zijn Nederlands-Duits-Baltische familie in de twintigste eeuw, vanaf de avonturen van zijn puissant rijke grootvader in het interbellum, via de Tweede Wereldoorlog en zijn dramatische nasleep, tot de dood van zijn aan lager wal geraakte moeder in 1999. Met zijn kritisch-afstandelijke blik, behoedzame formuleringen en onderkoelde esprit weet Münninghoff zelfs de meest tragische lotgevallen van zijn verwanten – die bovendien met duizend-en-een draden aan de Grote Geschiedenis verbonden zijn – aangrijpend te beschrijven zonder dat het ook maar ergens pathetisch wordt. Het enige nadeel van deze in alle opzichten meesterlijke familiekroniek is het ontbreken van enige vorm van verantwoording of bronvermelding om deze intrigerende reconstructie van het verleden te ondersteunen.

Drs. Michel de Jong