Nog altijd in de ban van goed en fout

DE VOLKSKRANT, FORUM, 20 APRIL 2007
Hans Blom

Anders dan het wetenschappelijk onderzoek naar oorlog en bezetting, blijft de publieke opinie ‘in de ban van goed en fout’. Hans Blom acht dit onvermijdelijk zolang deze fase van het verleden de schragende nationale herinnering vormt. ‘Het gaat om de kernwaarden van onze samenleving:vrijheid, mensenrechten, democratie.’

In 1983 stelde ik, in mijn oratie In de ban van goed en fout?, aan de orde of, nu het indrukwekkende geschiedwerk van Lou de Jong de volt ooiing naderde, het onderzoek naar de bezettingstijd behalve meer van hetzelfde ook andersoortige inzichten zou kunnen opleveren. De slotsom van mijn betoog was dat er inderdaad nieuwe benaderingen mogelijk waren. Ik beredeneerde dat voortgaan alleen of voornamelijk langs de op zich gerechtvaardigde en verantwoorde lijn van De Jong c.s., minder interessant zou zijn uit het oogpunt van wetenschappelijke vernieuwing. Analytisch is het hoofdkenmerk van deze geschiedschrijving het perspectief van onderdrukking, collaboratie en verzet. In vergelijking met de regels van het vak dat poogt afstandelijk, onpartijdig en niet moraliserend te zijn, kenmerkte de dominerende geschiedschrijving van de bezettingstijd zich bovendien door een juist wel moraliserende
benadering. Niet voor niets noemde De Jong zichzelf een ‘volksopvoeder’.
Maar er was meer aan de hand dan een succesvol historisch ondernemerschap van volksopvoeder De Jong. De bezettingstijd is in het historisch besef in Nederland een centrale plaats gaan innemen, door N.C.F. van Sas mooi omschreven als een
‘schragende nationale herinnering’. Daarin nam deze periode de plaats in van ‘de mythe van De Gouden Eeuw’, die op haar beurt rond 1800 de ‘Bataafse mythe’ van haar plaats had verdrongen. Van Sas spreekt van een ‘mythenestafette’. Inherent aan deze ‘mythe van de oorlog’ is het ‘perspectief van goed en fout,
nieuwe helden en nieuwe schurken, een buitenlandse erfvijand en… binnenlandse handlangers. Nederland kreeg nu een nieuw régime d’historicité en een nieuw tijdsbesef, gebaseerd op de
simpele tweedeling vóór en na de oorlog’.

Lees hier het hele artikel: Nog altijd in de ban van goed en fout